Ja, jeuk aan de hechtingen na een operatie is in de meeste gevallen een volledig normaal en zelfs verwacht onderdeel van het genezingsproces. Dit gevoel is een teken dat je lichaam actief bezig is met herstel op de plaats van de chirurgische incisie, nieuwe weefselcellen produceert en de doorgesneden zenuwuiteinden weer tot leven wekt. Vooral tijdens de herstelperiode na een esthetische ingreep kan dit verschijnsel worden beschouwd als een positief signaal dat aangeeft dat het genezingsproces goed verloopt. Het juist interpreteren van dit natuurlijke herstelsignaal van het lichaam en het onderscheiden van situaties die wél aandacht vereisen, speelt een cruciale rol voor een gezond en succesvol resultaat.

Inhoudsopgave

Is jeuk na een operatie een genezingssignaal van het lichaam?

Ja, meestal wel. De jeuk die je na een operatie ervaart, is het bewijs van hoe geweldig het herstelmechanisme van je lichaam werkt. Het lichaam beschouwt de chirurgische incisie als een soort letsel en kondigt een ware mobilisatie in dat gebied aan. We kunnen dit proces het beste vergelijken met een bouwproject in drie fasen.

Plaats van het incident en eerste hulp (Ongeveer dag 1-4)

Direct na de operatie komt het noodteam van het lichaam in actie in het gebied van de incisie. Het eerste doel is het stoppen van de bloeding en het beschermen van het gebied tegen mogelijke gevaren van buitenaf. Ondertussen sturen de beschadigde huidcellen hulpsignalen uit. Deze signalen worden opgepikt door de zogenaamde “mestcellen”, die als alarmbellen functioneren en grote hoeveelheden histamine afgeven. Histamine is de hoofdrolspeler achter de jeuk. Het prikkelt de zenuwuiteinden in het gebied en veroorzaakt jeuk. Tegelijkertijd verwijdt histamine de bloedvaten, waardoor de bloedcellen die nodig zijn voor herstel gemakkelijker het gebied kunnen bereiken. De lichte roodheid en warmte die je rond de wond ziet, worden hierdoor veroorzaakt. Dus de jeuk in de eerste dagen is in feite het resultaat van deze intense en geplande drukte op de plaats van het incident en volledig normaal.

Bouwplaats en reconstructie (Ongeveer dag 3 tot week 3)

Nadat de situatie onder controle is gebracht, begint de echte bouw. Het lichaam werkt intensief om de wondholte op te vullen. Fibroblasten, de “arbeiderscellen”, beginnen collageenvezels te produceren, die de basis van de wond zullen vormen. Je kunt dit collageen vergelijken met het cement van een gebouw. Tegelijkertijd worden nieuwe bloedvaten (nieuwe wegen) en nieuwe huidcellen (de gevel van het gebouw) gevormd.

Het meest interessante deel van deze fase is het herstel van de zenuwen. De kleine zenuwuiteinden die tijdens de incisie zijn beschadigd of afgesneden, beginnen in deze periode opnieuw uit te lopen, alsof er nieuwe “elektrische leidingen” worden aangelegd. Deze nieuwe zenuwuiteinden zijn ongelooflijk gevoelig. Terwijl het nieuwgevormde weefsel samentrekt om de wond bij elkaar te brengen, worden deze gevoelige zenuwuiteinden mechanisch gestimuleerd. Dit rekken veroorzaakt opnieuw jeuk. In deze periode wordt de jeuk dus niet alleen door chemische factoren (histamine) veroorzaakt, maar ook door mechanische en zenuwgerelateerde prikkels.

Laatste afwerking en rijping (Vanaf 3 weken tot 1 jaar en langer)

Het grove werk van de bouw is afgerond, nu is het tijd voor het fijne werk. De zwakke collageenvezels die aanvankelijk haastig en ongeorganiseerd waren aangelegd, worden in de loop van dit lange proces geleidelijk vervangen door veel sterkere en regelmatiger vezels. Dit zorgt ervoor dat het litteken (littekenweefsel) zijn uiteindelijke vorm aanneemt, de kleur lichter wordt en het sterker wordt. Ook het zenuwherstel gaat in deze periode door. Soms kan er echter verwarring ontstaan bij het aanleggen van deze “elektrische leidingen”. De zenuwvezels die jeuksignalen doorgeven, kunnen zich meer ontwikkelen dan andere zenuwvezels of ingeklemd raken in het dichte littekenweefsel. Dit is de belangrijkste reden achter hardnekkige, chronische en zenuwgerelateerde (neuropathische) jeuk die maanden of zelfs een jaar na de operatie kan aanhouden.

Wat zijn de oorzaken en soorten jeuk na een operatie?

Om de jeuk na een operatie beter te kunnen beheersen, is het belangrijk de verschillende “karakters” ervan te kennen. Niet elke jeuk heeft dezelfde oorsprong. In principe kunnen we vier soorten jeuk onderscheiden.

De soorten jeuk die je na een operatie kunt tegenkomen, zijn de volgende:

Huidgerelateerde (Pruritoceptieve) jeuk
Zenuwgerelateerde (Neuropathische) jeuk
Centraal zenuwstelsel gerelateerde (Neurogene) jeuk
Gemengde jeuk

Huidgerelateerde jeuk is het meest voorkomende en meest onschuldige type. Het ontstaat direct door de genezingsreactie (zoals histamine-afgifte) of door uitdroging van de huid. Bij zenuwgerelateerde jeuk ligt het probleem niet in de huid, maar in de herstellende zenuwen zelf. Vaak gaat dit gepaard met een brandend of prikkelend gevoel en reageert het nauwelijks op standaard anti-allergiemedicatie. Centraal zenuwstelsel gerelateerde jeuk, zoals de naam al aangeeft, ontstaat door een signaal vanuit de hersenen of het ruggenmerg. Er is niets mis met de huid, maar de hersenen sturen een jeuksignaal. Het meest typische voorbeeld hiervan is jeuk door pijnstillers. Gemengde jeuk is een combinatie van een of meerdere van deze typen en komt vrij vaak voor.

Kunnen pijnstillers jeuk veroorzaken na een operatie?

Een van de meest gestelde vragen van mijn patiënten is dit. Het antwoord is een duidelijk ja. Vooral morfine en soortgelijke sterke (opioïdgroep) pijnstillers behoren tot de belangrijkste oorzaken van hevige jeuk na een operatie. Dit verschijnsel is zo wijdverspreid dat het in medische termen “Opioïd-gerelateerde jeuk” wordt genoemd.

Hoe gebeurt dit? Stel je voor: in onze hersenen bestaat normaal gesproken een “remsysteem” dat jeuksignalen onder controle houdt en onderdrukt. Opioïden schakelen dit “jeukremsysteem” tijdelijk uit terwijl ze de pijn verminderen. Wanneer de remmen losgelaten worden, bereiken zelfs de normaal onmerkbare jeuksignalen gemakkelijk de hersenen, wat leidt tot hevige, vaak wijdverspreide jeuk, vooral rond het gezicht en de neus.

Daarom werken standaard anti-allergiemedicijnen (antihistaminica) meestal niet bij dit type jeuk. Het probleem is niet de histamine-afgifte in je huid, maar het loslaten van de rem in je centrale zenuwstelsel. Om dit op te lossen, zijn andere medicijnen nodig die zich specifiek op dit centrale mechanisme richten.

Wanneer is jeuk na een operatie een teken van infectie?

Dit is de meest kritieke vraag. We weten nu dat een bepaalde mate van jeuk normaal is. Er zijn echter bepaalde tekenen die erop wijzen dat de jeuk niet meer onschuldig is en kan duiden op een infectie. Het kennen van deze “rode vlaggen” helpt je een ernstig probleem vroegtijdig te herkennen.

Belangrijke alarmsignalen die je helpen onderscheid te maken tussen normale genezingsjeuk en een infectie die onmiddellijke medische aandacht vereist, zijn onder andere:

Steeds heviger wordende en ondraaglijke jeuk
Pijn die in plaats van afneemt juist toeneemt
Roodheid die zich uitbreidt buiten de incisiegrenzen
Duidelijke warmteverhoging rond de wond bij aanraking
Gele, groene, troebele of stinkende afscheiding
Koorts, rillingen, koude of algemene vermoeidheid

Als je een of meerdere van deze symptomen tegelijk ervaart, valt dit niet meer onder “normale genezing”. Het is een teken dat je lichaam vecht tegen een infectie en dat je onmiddellijk medische hulp nodig hebt. In zo’n situatie moet je zonder tijd te verliezen contact opnemen met je chirurg. Vroegtijdige interventie is de meest effectieve manier om te voorkomen dat de infectie zich uitbreidt en ernstiger complicaties veroorzaakt.

Kan huiduitslag en roodheid rond de wond contactdermatitis zijn?

Als je in de postoperatieve periode plotseling jeukende, rode en soms kleine blaasjes rond de wond opmerkt, moet een van de eerste dingen die in je opkomt “contactdermatitis” zijn, oftewel contacteczeem. Dit is een reactie van je huid op een stof waarmee ze tijdens of na de operatie in aanraking is gekomen en komt vrij vaak voor.

De belangrijkste verdachten die contactdermatitis na een operatie kunnen veroorzaken, zijn:

Chirurgische pleisters en tape
Hechtdraden of hun kleurstoffen
Weefselkleefstoffen
Antiseptische oplossingen gebruikt voor huidreiniging
Antibiotische zalven aangebracht op de wond

Je huid kan gevoelig reageren op een van deze stoffen. De reactie is meestal beperkt tot het gebied dat in contact is gekomen met de stof. Bijvoorbeeld: alleen op de plek waar de pleister zat een rechthoekige roodheid en jeuk. Als je een bekende allergie hebt (bijvoorbeeld voor pleisters of bepaalde metalen), moet je dit vóór de operatie aan je chirurg melden. Dit is de beste manier om een dergelijke reactie te voorkomen.

Zit hardnekkige jeuk die maanden aanhoudt achter littekenproblemen?

Het is maanden na de operatie, de wond is volledig gesloten, maar de jeuk in dat gebied blijft aanhouden. Als je dit ervaart, is de oorzaak waarschijnlijk je litteken (littekenweefsel). Deze langdurige jeuk maakt vaak deel uit van een abnormale littekenvorming en is zenuwgerelateerd.

De belangrijkste verschillen tussen hypertrofische en keloïd littekens zijn:

Kenmerken van een hypertrofisch litteken:

Blijft binnen de grenzen van de wond
Is verheven en rood
Kan in de loop van de tijd lichter en vlakker worden
Kan bij elk huidtype voorkomen
Kenmerken van een keloïd litteken:
Groeit ver buiten de grenzen van de wond
Vertont een aanhoudende en agressieve groeineiging
Heeft vaak een donkerdere, paarsachtige kleur
Veroorzaakt veel intensere jeuk en pijn
Komt vaker voor bij donkere huidtypes en mensen met genetische aanleg

Hypertrofische littekens ontstaan door een overdreven genezingsreactie, maar blijven trouw aan de oorspronkelijke wondgrenzen. Met de tijd en de juiste behandelingen (zoals siliconengels of druktherapie) kunnen ze vaak verbeteren. Keloïden daarentegen gedragen zich anders; ze lijken op goedaardige tumoren die ongecontroleerd groeien en zich ver buiten de oorspronkelijke wond naar gezond weefsel uitbreiden. Ze zijn moeilijker te behandelen en hebben een hoge kans op terugkeer. In beide gevallen wordt de jeuk veroorzaakt door abnormale zenuwactiviteit in het litteken, en het beheersen van deze jeuk vormt een belangrijk onderdeel van de littekenbehandeling.

Welke verzachtende methoden kun je thuis toepassen tegen jeuk na een operatie?

Het goede nieuws is dat er veel eenvoudige en effectieve methoden zijn die je thuis kunt toepassen om normale genezingsjeuk zonder alarmsignalen te beheersen en verlichting te vinden. Deze methoden vormen de basis van jeukbeheersing.

Hier zijn enkele praktische tips die je helpen om met jeuk om te gaan:

Zachte wondreiniging en verzorging
De huid voortdurend vochtig houden
Koude kompressen aanbrengen
De juiste kledingkeuze
Voldoende vochtinname

Zachte reiniging: Reinig je wond voorzichtig zoals je arts aanbeveelt. Wrijf absoluut niet, dep de huid alleen zachtjes droog. Het allerbelangrijkste: hoe erg het ook jeukt, krab nooit met je nagels! Krabben beschadigt het gevoelige, herstellende weefsel en vergroot het risico op infectie door bacteriën onder je nagels. In plaats van krabben kun je zachtjes met je vingertop drukken of de gezonde huid ernaast krabben om je hersenen te “misleiden”.

Hydratatie: Droge huid jeukt sneller. Daarom is het erg belangrijk om de huid rond de wond goed gehydrateerd te houden. Gebruik een parfumvrije, alcoholvrije, kleurstofvrije, hypoallergene en rijke moisturizer. Petrolatum-gebaseerde producten zoals vaseline houden de huid vochtig en beschermen tegen wrijving van kleding.

Koude kompressen: Koude is een van de grootste vijanden van jeuk. Het aanbrengen van een ijspak in een schone doek of een koud kompres gedurende 15-20 minuten op het jeukende gebied verdooft de zenuwuiteinden en zorgt direct voor verlichting. Je kunt dit zo vaak herhalen als nodig.

Kledingkeuze: Alles wat in aanraking komt met het operatiegebied is belangrijk. Vermijd synthetische en strakke kleding die de huid belemmert om te ademen of wrijving veroorzaakt. Kies voor katoenen, losse en zachte kledingstukken.

Voelt jeuk anders aan bij verschillende esthetische operaties?

Ja, net zoals elke operatie een eigen genezingsproces heeft, kan ook het karakter en de plaats van de jeuk verschillen.

Borstchirurgie (Vergroting, Verkleining, Lifting): Jeuk na borstoperaties heeft meestal twee oorzaken. Ten eerste de genezing van de incisielijnen onder de borst of rond de tepel. Ten tweede, vooral bij borstvergroting, rekt het implantaat de huid en de onderliggende zenuwen uit. Dit uitrekken stimuleert de zenuwuiteinden en veroorzaakt jeuk. Ook op de plekken waar de bh-bandjes en elastieken wrijven, komt vaak jeuk door wrijving voor.
Lichaamscontouring (Buikwandcorrectie, Liposuctie): Omdat deze operaties een groot gebied bestrijken, proberen talloze kleine zenuwuiteinden tegelijkertijd te herstellen. Daarom komt na buikwandcorrectie en liposuctie vaak tinteling, prikkeling en intense jeuk voor die zich over een groot gebied verspreidt, vooral na de eerste weken. Patiënten beschrijven dit vaak als “jeuk van binnenuit”. Dit is een teken dat de zenuwen weer “wakker worden” en dat het herstel goed verloopt. De korsetten die na deze operaties worden gedragen, kunnen de jeuk verergeren door wrijving en transpiratie. Het dragen van een naadloos katoenen hemd onder het korset kan dit verminderen.
Gezichtsesthetiek (Facelift, Ooglidcorrectie, Neuscorrectie): Het gezicht is een van de meest zenuwrijke gebieden van het lichaam. Daarom is het heel normaal om jeuk te voelen na een facelift rond de oren en de haarlijn, na een ooglidcorrectie bij de wimperrand en na een neuscorrectie aan de neustip en neusbrug. De hechtingen zijn in deze gebieden heel fijn, de weefsels zijn erg gevoelig en het herstel van de zenuwen uit zich op deze manier. Deze jeuk neemt meestal af in de loop van de tijd en is een teken dat het gevoel terugkeert.

Dr. Erman Ak

Op. Dr. Erman Ak who is one of the best cosmetic and plastic surgeon in Turkey, completed his specialization at Istanbul University Çapa Medical Faculty. He received advanced microsurgery training in Taiwan and, as an ISAPS fellow in Italy, training in facial and breast aesthetics. Dr. Ak holds the European Union Aesthetic Plastic Surgery qualification certificate from EBOPRAS and contributed to the establishment of the Plastic Surgery Department at Başakşehir Çam and Sakura Hospital. He currently accepts patients from Turkey and various other countries at his clinic in Nişantaşı.